Hoe zorg je er als vereniging voor dat leden binnen jouw sector veilig en gezond kunnen werken – nu én in de toekomst? Een arbocatalogus helpt daarbij. Het is geen verplichting, maar wel een krachtig middel om samen met werkgevers en medewerkers de belangrijkste arbeidsrisico’s aan te pakken. Zie het als een ‘oplossingenboek’ dat sectorbreed toepasbare maatregelen bundelt. Zo draag je als vereniging bij aan goede arbeidsomstandigheden en de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.
Wat is het verschil met een RI&E en arbocatalogus?
Zowel een RI&E als een arbocatalogus gaan over arbeidsrisico’s en veilig werken, maar ze hebben een ander doel en karakter. Een RI&E is wettelijk verplicht voor alle werkgevers en beschrijft de risico’s binnen één organisatie. De arbocatalogus is juist branchegericht en niet verplicht – maar wel erkend door de Arbeidsinspectie.
Sinds 1994 schrijft de Arbowet voor dat werkgevers risico’s in kaart brengen én vastleggen hoe ze daarmee omgaan. Dat doen ze in de RI&E. De arbocatalogus biedt hierop een waardevolle aanvulling: het bundelt praktijkgerichte oplossingen voor risico’s die in een hele sector spelen. Niet alle branches hebben er al één, maar waar die er wél is, levert het veel op.
De belangrijkste overeenkomsten:
- Beide richten zich op arbeidsrisico’s en veiligheid op de werkvloer.
- Beide zijn bedoeld om gezond en veilig werken te bevorderen.
Verschillen tussen RI&E en Arbocatalogus
| RI&E | Arbocatalogus | |
| Doel | Inventariseren van alle risico’s binnen een organisatie | Praktische oplossingen bieden voor de belangrijkste risico’s binnen een branche |
| Inhoud | Vragenlijst over alle risico’s in organisatie | Oplossingenboek met maatregelen en tips |
| Toepassing | Bedrijfsspecifiek | Branchegericht |
| Detailniveau | Vragen met Plan van Aanpak voor eigen organisatie | Diepgaande beschrijving van specifieke risico’s en oplossingen |
| Wettelijke verplichting | Verplicht voor alle werkgevers | Niet verplicht en vaak erkend door Inspectie SZW |
Voor wie is de arbocatalogus bedoeld?
De arbocatalogus is voor iedereen die betrokken is bij veilige en gezonde arbeidsomstandigheden binnen een organisatie:
- Werkgevers. Zij zijn verantwoordelijk voor het creëren van goede arbeidsomstandigheden. De arbocatalogus helpt hen om arbeidsrisico’s te herkennen, te voorkomen of – als dat niet mogelijk is – zoveel mogelijk te beperken.
- Medewerkers. Ook medewerkers hebben volgens de Arbowet een eigen verantwoordelijkheid. De arbocatalogus ondersteunt hen bij het bijdragen aan een veilige en gezonde werkomgeving.
- Preventiemedewerkers en arbocoördinatoren. Zij vinden in de arbocatalogus concrete voorbeelden, praktische oplossingen en tips. Zo hoeven ze niet telkens zelf het wiel uit te vinden.
- Leden van de ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging (PVT). Zij kunnen de informatie uit de arbocatalogus gebruiken om het arbobeleid van hun organisatie te toetsen en hierover in gesprek te gaan met de directie of werkgever.
Zo pak je het op als sector of vereniging
Een arbocatalogus ontwikkel je samen. Verenigingen kunnen daarin een belangrijke rol spelen door het proces te begeleiden en partijen bij elkaar te brengen. Wissenraet Van Spaendonck doet dit bijvoorbeeld voor SSFH (Stichting Sociaal Fonds Huisartsen).
Het proces begint met het vaststellen van de belangrijkste risico’s in de sector. Die input komt vaak van grotere leden en eerder ontwikkelde documenten. Bij SSFH gaat het bijvoorbeeld om risico’s zoals:
- Psychosociale arbeidsbelasting
- Kantoorwerk
- Gevaarlijke stoffen
- Infectiepreventie
Een werkgroep van cao-partijen bespreekt vervolgens hoe deze risico’s kunnen worden aangepakt, met aansluiting op bestaande wet- en regelgeving. De arbocatalogus beschrijft vervolgens technische maatregelen, veilige werkwijzen, praktijkvoorbeelden en concrete handleidingen. Zo ontstaat een bruikbaar document voor de hele sector.
Wat vraagt de toetsing door de Arbeidsinspectie?
Is er binnen de sector overeenstemming over het concept van de arbocatalogus? Dan volgt een belangrijke stap: de toetsing door de Arbeidsinspectie (onderdeel van het ministerie van SZW). Die kijkt of de catalogus voldoende concreet, correct en toepasbaar is.
Juist daarin zit vaak de uitdaging. Want bedrijven binnen een sector kunnen sterk van elkaar verschillen. Het is dan ook niet eenvoudig om werkzaamheden en oplossingen zo te beschrijven dat ze herkenbaar én bruikbaar zijn voor iedereen. Toch is dat precies wat nodig is voor een positieve beoordeling.
Wordt een versie afgekeurd? Dan volgt meestal overleg met de Arbeidsinspectie over wat er beter kan. Op basis van die feedback wordt de catalogus aangepast – en vaak alsnog goedgekeurd. Daarna publiceert de brancheorganisatie het document en brengt het actief onder de aandacht bij de leden.
Begin klein met een groot effect
Een arbocatalogus opstellen hoeft niet groots of ingewikkeld te beginnen. Start met een kleine werkgroep – bijvoorbeeld een paar vertegenwoordigers van grotere leden binnen je sector – en breng samen de belangrijkste risico’s in kaart. Kies vervolgens één overzichtelijk risico om mee te starten. Denk aan fysieke belasting, waarvoor vaak al bestaande afspraken of goede voorbeelden beschikbaar zijn.
Heb je hierover afspraken gemaakt? Laat die dan toetsen door de Arbeidsinspectie. Na goedkeuring kun je ze opnemen in de arbocatalogus en online publiceren. Zo groeit de catalogus stap voor stap uit tot een praktisch en bruikbaar document voor de hele sector.
Een mooi voorbeeld van deze aanpak is KIKK Recreatie. Zij kozen bewust voor één duidelijk risico om mee te starten, actualiseerden de afspraken en pasten tegelijkertijd de website aan. Die sluit nu goed aan op de stijl van de vereniging én maakt de informatie laagdrempelig beschikbaar voor leden.
Blijvend effect vraat om herhaling en bewustwording
Een arbocatalogus is geen eenmalige oplossing, maar een hulpmiddel dat helpt om veiligheid en gezondheid op de werkvloer blijvend onder de aandacht te houden. Dat is belangrijk, want alleen met herhaling, voorlichting en bewustwording blijft het onderwerp leven in de praktijk.
Het directe effect van een arbocatalogus is misschien lastig te meten, maar de opbrengsten zijn er zeker – vaak op de langere termijn: minder uitval, minder verzuim en meer duurzame inzetbaarheid. Hoe meer aandacht er in de sector is voor goede arbeidsomstandigheden, hoe groter de kans dat medewerkers gezond blijven werken.
Een mooi voorbeeld is Orsima. Zij actualiseerden de risico’s rondom fysieke belasting, geluid en gevaarlijke stoffen. Deze onderdelen zijn positief beoordeeld door de Arbeidsinspectie. Daarnaast ontwikkelden ze korte, duidelijke animaties die goed bekeken worden en ideaal zijn als startpunt voor voorlichting binnen bedrijven.
Aan de slag met een arbocatalogus?
Wil je als vereniging aan de slag met een arbocatalogus, maar kun je wel wat hulp gebruiken bij het opstarten? Neem dan gerust contact met ons op. We denken graag mee over een praktische aanpak die past bij jouw sector.
