Heel veel sectoren ervaren druk op de arbeidsmarkt en kampen met ontgroening en vergrijzing. Hoe trekt SSFH jonge talenten?
De een noemt het beleid op duurzame inzetbaarheid, de ander spreekt over investeren in de toekomst. Feit is dat de arbeidsmarkt drastisch aan het veranderen is en dat branches bereid zijn om steeds meer te investeren om jongeren enthousiast te maken.
Concreet succes
De branche die daar op dit moment het best in slaagt is de techniek, denkt Roel Fransen, expert arbeidsverhoudingen. Deze branche kampt met een tekort aan personeel en heeft allerlei initiatieven ontwikkeld om jongeren in aanraking te Laten komen met techniek. Zo kunnen jongeren bijvoorbeeld op het Ontdekstation013 in Tilburg meedoen met raketschietworkshops om kennis te maken met de wonderen van techniek. Op andere locaties worden scholen bezocht door trucks waaraan gesleuteld kan worden. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen. De techniekbranche leent zich daar uitstekend voor, maar voor andere branches is dat lastiger.
Krapte
Het aantal openstaande vacatures is hoger dan ooit en de krapte op de arbeidsmarkt houdt nog wel even aan. De komende jaren dreigen er volgens economen ‘structurele arbeidstekorten’ door de vergrijzing. Het aandeel 65-plussers op de totale bevolking groeit van 20% in 2020 naar 25% in 2040. Tegelijkertijd komt er veel werk bij door grote investeringen in de transitie naar schone energie, door de bouwopgave, de toenemende zorgvraag en overheidsbeleid zoals gratis kinderopvang. Kortom, er is werk aan de winkel voor brancheorganisaties en beroepsverenigingen. Maar langs welke lijnen maak je beleid? En hoe zet je dat om in acties?
Praktijkvoorbeeld
Stichting Sociaal Fonds Huisartsenzorg (SSFH) vroeg om mee te denken over hun arbeidsmarktbeleid en communicatie. Roel Fransen, accountmanager arbeidsverhoudingen bij Wissenraet Van Spaendonck, pakte dit op. “Net als ikzelf voorheen, zullen veel mensen niet veel weten over het werk in een huisartsenpraktijk. Je hebt wel een beeld met verschillende artsen en assistentes en een gebouw bij jou in de buurt, maar over triage, praktijkondersteuners en praktijkverpleegkundigen had ik eerder ook nooit nagedacht, al heeft de coronaepidemie dit meer op de kaart gezet. En dan is er nog de vraag hoe de huisartsenzorg omgaat met de toenemende vraag als gevolg van vergrijzing. Toch doet SSFH er alles aan om bijvoorbeeld scholen te informeren over de huisartsenzorg, welke rollen je daar kunt vervullen en waarom het een goed idee is om hiervoor te kiezen. Maar dat is niet genoeg. De vraag blijft: hoe trekken we jongeren naar de branche? En moet beleid alleen gericht zijn op jongeren of is er meer nodig?”
Mix van starters en zij-instromers
“Vanzelfsprekend is er meer nodig. Maar laten we eerst kijken naar wat jongeren helpt om een keuze te maken. Dat begint met duidelijkheid over het toekomstperspectief. Als starter op de arbeidsmarkt is het fijn als je weet of de organisatie waar je voor werkt toekomstbestendig is. Daarnaast is het zaak om te werken aan toekomstbestendigheid in bredere zin, zoals doorgroeimogelijkheden.”
Enthousiasme alleen creëert nog geen goed stageplek
Een van de startfuncties binnen de huisartsenzorg is doktersassistent. “Uit onderzoek van SSFH blijkt dat studenten die de opleiding doktersassistent volgen, er in veel gevallen voor kiezen om door te studeren. Hierdoor stromen er te weinig (jonge) doktersassistenten in, terwijl de tekorten in die functie sterk gevoeld worden in de branche. Daarom onderzoeken we hoe we dit kunnen doorbreken en hoe we met zij-instromers de tekorten toch kunnen invullen. Zo blijft de jongere behouden voor de branche en werken we aan oplossingen die rechtdoen aan de noodzaak op korte termijn”, vertelt Fransen.
Pilot in een regio
“De praktijk liet dit jaar al zien dat dit werkt. Samen met partijen als LHV, UWV en ROC Mondriaan startten we een pilot voor zij-instromers binnen de huisartsenzorg. Een project dat voortvloeide uit een initiatief van Aline Pikaar, huisarts en voorzitter van de LHV-kring Haaglanden, die steeds vragen kreeg over zij-instromers. Uit cijfers van het CBS blijkt dat meer dan 80% van de zij-instromers succesvol instroomt in de zorg. Het was echter wel lastig om voor voldoende stageplekken te zorgen.”
Soms is een cultuurverandering nodig om de sector aantrekkelijk te maken voor jongeren
Aan het enthousiasme en de goede wil bij huisartsenpraktijken lag dat in ieder geval niet. “In de regio waar de pilot startte, gaven 85 huisartsenpraktijken aan bereid te zijn een stageplek te bieden aan een zij-instromer. Huisartsenpraktijken zien het belang van stageplekken en zijn bereid om daar tijd in te steken. Dat merken we ook in gesprekken met huisartsen in de praktijk. Alleen, hoe zet je zo’n project op in de regio? En waar moet je allemaal aan denken? Om huisartsenpraktijken op weg te helpen is er een regionaal draaiboek ten behoeve van projecten voor zij-instromers binnen de huisartsenzorg beschikbaar.”
Stagebottleneck
“Enthousiasme alleen creëert nog geen goede stageplek. In veel sectoren blijkt het een uitdaging om die te organiseren. SSFH heeft een programma gemaakt om aanbieders van stageplaatsen nadrukkelijker te ondersteunen, om enerzijds de kwaliteit van de stageplaatsen te handhaven of te verbeteren, en anderzijds oplossingen te bieden die tijdwinst opleveren. Daarnaast werken we aan een platform arbeidsmarkt waar stages, branche-informatie en kennismaking met de sector samenkomen.”
En de jeugd?
“Zaken als toekomstperspectief, ontwikkeling, maar ook een goede balans tussen werk en privé, spelen mee in de keuze voor een bepaalde sector. Op brancheniveau is soms een cultuurverandering nodig om de sector ook voor jongeren aantrekkelijk te maken. Dat vraagt om een andere blik op het werkveld, het takenpakket en de manier waarop we opleiden.”
Jaarlijks verlaten gemiddeld 20.000 jongeren voortijdig hun school, blijkt uit cijfers van het CBS. Afgelopen jaren waren dat er zelfs ruim 26.000. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap wil het aantal voortijdige schoolverlaters voor 2024 terugdringen tot maximaal 20.000 jongeren. Dat gebeurt onder meer door te investeren in extra begeleiding, afwezigheid op school aan te pakken en samen te werken met hulpverleners, gemeenten en jeugdartsen (NRC, 15 maart 2022).
Alles verandert
Fransen: “Wanneer we jongeren al op school kwijtraken, is de kans dat ze een branche instromen nihil. Dat dwingt scholen en de praktijk na te denken over een manier van opleiden die voor jongeren leuk en aantrekkelijk is. Branches kunnen hier hun rol pakken. Een interessant voorbeeld is de start-up school in Strijp-S. Daar krijgen ondernemende jongeren geen les, maar gaan ze meteen doen (NRC, 15 maart 2022). Dat kan sommige jongeren enorm motiveren en voorkomen dat ze afhaken. Een leerwerkpraktijk waar jongeren huisartsenzorg verlenen is misschien een brug te ver, maar we kunnen wel in die richting gaan denken, want alles verandert, niet alleen de jeugd.”
