Steeds minder werkenden hebben een vast contract. Wat betekent dit voor ons aller toekomst? Het ziet ernaar uit dat steeds meer mensen werken als zzp’ er. Zowel vanuit de werkgever, nu dus opdrachtgever en vanuit de werknemer, nu dus ondernemer, is dit een te begrijpen ontwikkeling. Of toch niet?
De vraag is hoe sociale partners en overheid de gevolgen voor de inkomensontwikkeling op de langere termijn gaan inzien en aanpakken. Uiteindelijk komt de rekening op het bordje van de samenleving.
Sociale partners zijn diep verdeeld en de discussie over de toekomst van de arbeidsmarkt en lopen vast op ongeveer alle onderwerpen. Ik noem hier met name de contracten: vast of flex, (werknemer versus zzp), pensioenvoorziening en arbeidsongeschiktheidsververzekering. Als we kijken naar de FNV, de grootste speler aan de kant van werknemers, zien we dat de verdeeldheid ook binnen de FNV groot is. In januari gaf FNV-voorzitter Han Busker onder de naam Het Offensief de aftrap voor een campagne tegen het kabinetsbeleid. Het is een Offensief tegen de race naar beneden: tegen de concurrentie op arbeidskosten en tegen de afbraak van ‘onze maatschappij’ en vóór zekerheid van werk, meer zekerheid van pensioen en AOW en meer inkomenszekerheid, ook voor mensen zonder baan. Tegelijkertijd moest hij dit doen zonder vice-voorzitter Mariëtte Patijn, beoogd trekker van de campagne, omdat die juist was opgestapt. Zij gaf aan eensgezindheid en daadkracht te missen bij haar vakbond. Met haar verliest de FNV een formidabel onderhandelaar aan de poldertafel. Aan de andere kant zijn de afgelopen tijd ook een paar voorvechters van de tegengestelde strategie om de baricaden op te gaan en als vakbond kracht te winnen via organising, overgestapt naar functies in de SP. Ron Meyer, Lilian Marijnissen en Gijs van Dijk, zijn nu SP-voorzitter, fractievoorzitter van de SP en Tweede Kamerlid voor de SP. Wat dit voor gevolgen heeft voor de daadkracht van de FNV is moeilijk te voorspellen. Feit is in ieder geval dat het polderoverleg afgelopen zomer vastliep omdat werkgevers en werknemers het niet eens konden worden over de arbeidsmarkt en de pensioenen.
Toekomst arbeidsmarkt
Ondertussen lijkt er weinig zicht te zijn op de oplossing van de problematiek waar elke sector mee worstelt. De discussies over de mate van flexibiliteit, de hoogte van het minimumloon, de bijstand of de hoogte van de pensioengerechtigde leeftijd gaan bovendien niet alleen over de vraag hoe werkgevers en werknemers anno 2018 met elkaar omgaan, maar in feite over de vraag hoe de arbeidsmarkt en de arbeidsverhoudingen er over pakweg 10 jaar uitzien. Dat is moeilijk te voorspellen. Mogelijk leidt de vergrijzing en ontgroening van de bevolking tot een omkering van de machtsverhoudingen op de arbeidsmarkt, waarin de aanbieders van arbeid het voor het zeggen krijgen en voor werkgevers nog maar een marginale positie is weggelegd. Of wellicht wordt de formule waarmee Deliveroo en Uber aan de weg timmeren uiteindelijk maatgevend en breidt het aantal flexbanen en zzp’ers nog verder uit dan de in totaal 3 miljoen mensen die nu op deze manier aan het werk zijn. Wie weet neemt het aantal vaste banen, dat sinds 2000 is gedaald van 5,7 miljoen naar 5,2 miljoen, nog verder af.
