Ondernemen is risico’s nemen. Als dat de beste samenvatting in één zin zou zijn, dan zouden maar weinig mensen voor ondernemerschap kiezen. Uit louter een aaneenschakeling van afgewogen risicoreductie valt nu eenmaal weinig voldoening te halen. Het is dan ook een vrij eenzijdige benadering, die maar één kant van de medaille betreft. Er moet dus nog een andere kant zijn, die de werkelijke aantrekkingskracht van ondernemerschap laat zien.
Een kinderlijke blik
Een kant die verklaart waarom MKB ondernemers de motor van de economie willen en kunnen zijn. Hoe die kant eruit ziet, zag ik voor me naar aanleiding van een opmerking die mijn zoon laatst maakte.
Op de radio hoorden we een commercial voor krasloten. Hij zat aandachtig te luisteren en ik zag zijn gedachten afdwalen. Het winnen van een miljoen euro, dat leek hem wel wat. In zijn ogen – hij is 11 – betekent een miljoen waarschijnlijk een oneindige rijkdom, waarmee je alles kunt doen wat je wilt. Ongetwijfeld relateerde hij dat direct aan het wegvallen van de noodzaak om ooit nog naar school te gaan, maar al snel kwam hij bedrogen uit. Aan het einde van de commercial werd verteld dat je voor het kopen van een lot tenminste 18 jaar oud moet zijn. Zijn schoolplicht ontlopen kon hij dus niet, maar wat hem bezig hield was eigenlijk wat anders.
Dat was namelijk de vraag waarom kinderen geen miljoen euro mogen winnen. Ik vond het een verfrissende vraag. Mijn saaie antwoord kwam helaas niet verder dan dat het in Nederland verboden is om als minderjarige te gokken. Zijn verbazing sprak boekdelen. “Dat is toch geen gokken. Dat is hopen!” zei hij met oprechte verontwaardiging. Je hebt gelijk zei ik, het is ook hopen. We praatten nog wat verder over het hoe en waarom, maar hij zette me ondertussen wel aan het denken.
Hoop vs. kans
Een loterij kun je natuurlijk beschouwen als een schoolvoorbeeld van kansberekening. Het totale prijzengeld is per saldo altijd minder dan de inkomsten uit de lotenverkoop. Daarnaast worden er meer loten verkocht dan dat er prijzen zijn. De kans op een prijs is klein, zeker op de jackpot. Bij deelname maak je de afweging of het risico – de investering in een lot – opweegt tegen de mogelijke uitkomst. Statistisch gezien is het onverstandig om vaak een lot te kopen. Dat is een feit.
Mijn zoon ziet het dus anders. Die rationele benadering speelt bij hem veel minder een rol. De prijs van een lot relateert hij niet direct aan de grootte van de kans op de hoofdprijs, maar aan toegelaten worden tot de groep kanshebbers. Zonder lot geen kans, met lot wel kans. En dan maar hopen. Zo simpel is het. In zijn optiek zou het dus juist heel slim – en spannend – zijn om vaak een lot te kopen.
Kans en hoop ligt in elkaars verlengde, maar het verschil is wezenlijk. De kans op de jackpot is klein, maar de hoop erop is groot. Daar zit de crux. Het is hetzelfde lot en dezelfde jackpot, maar het verschil zit hem in de manier waarop je dezelfde situatie benadert. Handel je vanuit emotieloze ratio, of vanuit gevoel. De kans op winnen is gebaseerd op terug redeneren naar de vaststaande feiten, zoals bijvoorbeeld het aantal verkochte loten en de verdeling van het prijzengeld. Met hopen op winnen kijk je juist vooruit, naar iets waarvan je echt wilt dat het gebeurt. Hopen is altijd 100%, een is kans nooit meer dan slechts een deel daarvan.
Het verschil wordt heel concreet als je het kopen van een lot relateert aan vreugde. Als je hoopt op winnen, de fase tot aan het krassen, is vreugde verzekerd. Van de kans op winnen, de statistische verwachting, word je een stuk minder vrolijk.
Ondernemerschap als zelfgeschreven loterij
Terug naar ondernemerschap. Ik zie een duidelijke parallel. Ook ondernemerschap is een afgewogen combinatie van kans en hoop. Zo beschouwd is ondernemen een loterij, maar dan een waarbij de ondernemer het heft in eigen hand heeft. Het is namelijk zijn eigen loterij. Hij schrijft hem zelf uit, hij is de enige die loten kan kopen en tegelijkertijd is hij de enige kanshebber.
Het verschil tussen succes of falen ligt verscholen in hoe aantrekkelijk hij zijn eigen loterij kan maken. Onderneemt hij om de verkeerde redenen, dan zal hij nooit winnen. Simpelweg omdat zijn eigen jackpot niet aantrekkelijk genoeg is om zelf loten voor te kopen. Moet hij juist te veel loten kopen, omdat zijn winkansen anders te klein zijn, dan zal hij uiteindelijk verlies maken.
Dus inderdaad, bij ondernemen hoort risico nemen. Een ondernemer moet keuzes maken, waarvan de uitkomst ongewis is. Maar in het licht van het bovenstaande is dat eigenlijk van ondergeschikt belang. Veel belangrijker is de reden waarom hij die risico’s neemt. Dat is de hoop dat hij met zijn onderneming bereikt wat hij echt wil bereiken, wat dat ook is. En dat geldt eigenlijk voor iedereen, bij alles wat we doen. Hoop doet ondernemen. Dat is de voorkant van de medaille.
